Terugblik herdenking 't Haantje in Rijswijk
In dit artikel:
Op dinsdag 7 oktober vond bij het oorlogsmonument aan ’t Haantje een herdenking plaats voor de tien mannen die daar op 7 oktober 1944 door de Duitse bezetter werden gefusilleerd als vergelding voor een sabotage op de spoorlijn. De plechtigheid – waarin burgemeester Huri Sahin, wethouder Larissa Bentvelzen, leerlingen van Kindcentrum BuitenRijck, nabestaanden, lokale organisaties en muziekvereniging Forum Hadriani deelnamen – bestond uit twee door leerlingen voorgedragen gedichten, toespraken, een taptoe, één minuut stilte, krans- en bloemenleggingen en een defilé langs het monument.
Burgemeester Sahin citeerde uit het dagboek van Wout Tersmette, een toen 16-jarige ooggetuige, en wees in haar toespraak op de verstrekkende gevolgen van het geweld: de executie duurde slechts een kort kwartier, maar verleende blijvende schade aan families en de lokale gemeenschap. Zij benadrukte dat de gebeurtenis een waarschuwing is om de democratische rechtsstaat te bewaken; haar woorden vatte zij samen met de gedachte dat “rechteloosheid doorleeft”.
Tijdens de herdenking vertelde Ilse de Waal het persoonlijke verhaal van haar oudoom Jacobus (Jacques) de Waal. Jacques, geboren in 1900 en werkzaam bij Maatschappelijk Hulpbetoon, hielp in de oorlog het verzet door te voorkomen dat arbeiders naar Duitsland gingen. Op 29 september 1944 werd hij, samen met tientallen anderen, opgepakt in Den Haag en een week vastgehouden in het Oranjehotel in Scheveningen. Op 7 oktober werd hij geselecteerd als een van de tien die zonder rechtspraak werden doodgeschoten.
De historische context: de fusillade bij ’t Haantje was represaille voor een aanslag op de spoorlijn bedoeld om de Duitse troepentransporten te hinderen toen de geallieerden oprukten. De slachtoffers waren al gearresteerd en hadden geen betrokkenheid bij die aanslag; de Sicherheitsdienst gebruikte de executie als afschrikking van de bevolking en het verzet. De Duitsers verspreidden de gebeurtenis via een Bekanntmachung, die in Rijswijk opvallend foutieve informatie bevatte (er werd melding gemaakt van twaalf veroordeelden terwijl er tien zonder proces werden gedood).
De herdenking combineerde persoonlijke getuigenissen en symbolische handelingen om zowel de herinnering aan de slachtoffers levend te houden als om te reflecteren op de bredere les dat onrecht en rechteloosheid generaties lang schade kunnen berokkenen.